صاحب خانه

مختار و مختارنامه!

تاریخ صدر اسلام و دوران های مربوط به زندگی ائمه اطهار علیهم السلام سرشار از وقایع و جریانات و به دنبال آن شخصیت هایی است که معمولا در بین ما غریب و ناشناخته مانده است. سرگذشت و سیر زندگی شخصیت هایی که در جریانات تاریخ ساز نقش اول را بازی کرده اند از موضوعات مهم تاریخ بوده است و صفحات زیادی از کتب تاریخ صرف نوشتن سطوری در باب این شخصیت ها و جریانات بوده و هست. آنچه حائز اهمیت است بی انصافی هایی است که گاها بعضی تاریخ نویسان بی تقوا به هر دلیلی راجع به بعضی از شخصیت های مهم و اثر گذار داشته اند. تاریخ نویسانی که منافع خود و آیین خود را در تحریف تاریخ دیده اند و به همین دلیل دست به نوشتن مطالبی زده اند که می دانسته اند درست نبوده ولی آن را به صلاح خود و آیین خودمی دانسته اند. می دانیم که تاریخی که اکنون در دست ما است ناقلان فراوانی دارد و شاید درصد زیادی از تاریخ نویسان از اهل سنت و یا معاندان اهل بیت علیهم السلام بوده اند و در جای جای تاریخ که واقعیت را بر خلاف عقاید و مصالح خود دیده اند دست به تحریف آن زده اند. این شخصیت ها و سیره و صدق آنها در علم رجال بررسی می شود و صحت و سقم یک حدیث یا روایت با توجه به میزان اعتماد روایت کنندگان آن سنجیده می شود.

ماجرای قیام مختار ثقفی بعد از به شهادت رسیدن حضرت امام حسین علیه السلام یکی از دست ماجراهایی است که کمتر در افکار عمومی مطرح بود و زیاد مورد توجه همگان نبود ولی به واسطه تهیه سریال "مختار نامه" توسط صدا و سیما و پخش آن در رسانه ملی و همچنین سطح بالای کار و کیفیت والای آن باعث جذب مخاطبان زیادی شد به طوری که سریالی که هم اکنون در ردیف اول علاقه مندی های بینندگان تلویزیون است و همه جا از آن صحبت می شود مختار و مختار نامه است.

نکته قابل توجه و بررسی در این سریال و در کل در شخصیت مختار، گوشه هایی از سیر و سیره مختار است که نوعی شک و شبهه در ذهن بیننده القا می کند و به نوعی شخصیتی منفی از مختار در ذهن مخاطب می سازد. شخصیتی که از مختار فردی مغرور و طالب قدرت و حکومت جلوه می‌دهد که فقط بر مبنای فهم و درک خویش اقدام می‌کرده است و دیگران را حتی امام حسن علیه السلام را در مقابل خود بی‌تدبیر می‌بیند و حاضر به یاری امام حسن علیه ااسلام نمی شود. فردی که به طور مطلق نتیجه گرا بوده است و اگر در جنگی احتمال بدهد که به پیروزی نمی رسد در آن جنگ شرکت نمی کند حتی اگر امامش طلب یاری و نصرت کرده باشد و می گویند مختار قبل از حادثه کربلا در زندان ابن زیاد افتاد و اگر در زندان نمی افتاد باز هم امام حسین علیه السلام را یاری نمی کرد چون می دانست که سهم امام در این جنگ در ظاهر شکست است و یک جنگجو در جنگی که فرجام آن شکست است شرکت نمی کند!بعد از آن هم به مکه رفت و با خلیفه باطل عبدالله بن زبیر بیعت کرد و این طور وانمود می کرد که می خواهد با سپاه ابن زبیر از بنی امیه انتقام بگیرد ولی در اصل جهت به دست آوردن حکومت عراق با آل زبیر بیعت کرد. و بعد از آن که از آل زبیر در تصاحب حکومت نا امید شد به کوفه باز گشت و اینبار به بهانه و نام انتقامجویی از قاتلان حسین علیهالسلام جمعیتی از کوفه از جمله توابین را گرد خود جمع کرد و به حکومت رسید.   

ولی حقیقت این نیست! آنچه مسلم است این است که در کنار کتب تاریخی که به عنوان منبع ما از مطالعه تازیخ مورد بررسی قرار می گیرند مجموعه روایاتی از اهل بیت علیم السلام نیز در بیان تاریخ و جریانات و حوادث تاریخی وجود دارند که به شرط اطمینان از ناقلان و روایت کنندگان آن ها از منابع بسیار معتبر تر از کتب تاریخی به حساب می آیند. سهم بزرگی از آنچه در کتب تاریخ در باب مختار و قیام او آمده است در کتب تاریخی است که اهل سنت نگارندگان آن بوده اند. نگارندگانی که ابایی از تهمت زدن به شخصیت ها ندارند و تاریخ را به نفع خود رقم می زنند. اغلب متونی که به استناد آن ها به جنبه های منفی شخصیت مختار اشاره شده است از کتب تاریخی است که نویسندگان آن ها اهل سنت می باشند و مطمئنا تاریخی که در آن شخصیت عبد الله بن زبیر تضعیف و مختار محب علی علیه السلام و اهل بیت تقویت بشود مورد قبول این تاریخ نویسان نیست. همچنین احادیث زیادی که از نظر رجال شیعه دارای سند محکم و معتبری هستند وجود دارد که در آن ها شخصیت مختار تکریم شده است و اهل بیت علیهم السلام مختار را مدح کرده اند و او را تایید کرده اند. از جمله در روایت است که حضرت امام سجاد فرمودند ما اهل بیت به مدت 5 سال در زندگی خود خوشی ندیدیم. دود از خانه های ما بلند نمی شد( کنایه از این که از شدت مصیبت وارده غذایی برای خوردن در خانه نمی پختیم). ولی وقتی که مختار سر آن دو لعنتی (ابن زیاد و ابن سعد) برای ما فرستاد مرهمی بر دل ما شد و دیگر دود از خانه ما بلند شد. و یا روایاتی که از امام باقر و امام صادق علیهم السلام در مدح مختار وارد شده که در چندین جا فرموده اند خداوند مختار را رحمت کند که دل ما اهل بیت را با انتقام گیری ار قاتلان سید الشهدا شاد کرد. این بی انصافی در تاریخ در جاهای دیگر به چشم می خورد مثل جایی که بیان کرده اند محمد حنفیه برادر امام حسین علیه السلام بعد از شهادت ایشان و در زمان امامت سجاد علیه الیلام ادعای امامت کرد که در روایت معتبر است که شخصی از امام صادق صحت این حرف را پرسید. امام بعد از جواب ادادن به او که این حرف نادرست است به یکی از اصحاب خود فرمود من برای این حرف که این فرد بر زبان جاری ساخت 30 روز استغفار کردم! روایتی هم که می‌گویند آمده است مختار در روز قیامت در جهنم می رود و کسی او را شفاعت نمی کند و امام حسین هم بی اعتنا از او می گذرد و بعد حضرت رسول صلی الله علیه و آله که عجز و ناله مختار را می بیند  به امام حسین علیه السلام می فرمایند که از او شفاعت کنید، از جمله روایات نا معتبری است که در سلسله راویان آن چندین نفر از اهل سنت دیده می شوند. نکته پایانی اینکه در حول شخصیت مختار ابهام های زیادی با توجه به آنچه که گفته شد در تاریخ وجود دارد و آن چه هم که در فیلم مختار نامه به تصویر کشیده شده است بر اساس تاریخی است که شاید بسیاری از منابع آن نا معتبر و نا معلوم باشد.