صاحب خانه

رسم رفاقت

اگر اینگونه باشید رفیق خوب نخواهید داشت!

صاحب خانه/ رفاقت و همنشینی با انسان های صالح و محبت ورزی صادقانه یکی از اساسی ترین نیاز های بشر است؛ در دنیایی که بد بینی، کینه توزی، منفعت گرایی، نگاه مادی و سود محور و غرق شدن در افکار و توهمات بی اساس به واسطه ظهور دنیای جدید مجازی باعث شده توده مردم از فضایل وکرامات اصیل انسانی فاصله بگیرند، این رفاقت و همنشینی با انسان های صالح، متقی و روشن دل است که می تواند انسان را از خطر سقوط در شقاوت و بد بختی نجات دهد.

رفاقت و همنشینی مانند هر چیز دیگر قواعد و باید و نباید های خود را دارد که توجه نکردن به آن ها باعث می شود یا رفاقت هایی گمراه کننده و بی اساس بین انسان ها شکل بگیرد و یا به واسطه آفت هایی که در میانه راه گریبان رابطه دوستی را می گیرد افراد به غایت محبت ورزی و دوستی نرسند.

ضرورت رفاقت و همنشینی با نیکان، عوامل ایجاد محبت، نقش محبت در سرنوشت انسان، موانعی محبت بین انسان ها، آداب، احکام و حقوق دوستی و آثار رفاقت از جمله عناوینی هستند که در بحث رفاقت می توان مشروح به آن ها پرداخت و احادیث و روایات زیادی هم در این باره در کتب معتبر روایی نقل شده است.

در این بین عواملی هم هستند که مانع ایجاد پیوند محکم دوستی بین افراد می شود یا رفاقت های شکل گرفته را از هم می گسلد. توجه به آفات دوستی باعث می شود انسان ها نسبت به ان ها دقت نظر داشته باشند و هر موقع رگه هایی از بروز آن ها در روابط دوستی خود حس کردند به مقابله با آن ها بپردازند.

در احادیث و روایات معصومین به موارد متعددی به عنوان موانع محبت و دوستی اشاره شده است.

سرشت پلید، بد خویی، عیب جویی، خرده گیری، ستیزه گری، سبک سری، خجالت دادن،تنگ چشمی، پریشانی، افسردگی، تکبر، دست انداختن، پیروی از سخن چین، جویا نشدن حال و خیر نرساندن به دیگران مهمترین مواردی است که از آن ها به عنوان موانع دوستی یاد شده است.

آفات دوستی کم و بیش ممکن است بین رفاقت های امروزی رواج داشته باشد؛ برخی ممکن است مشهود باشد و بعضی به صورت نامحسوس و پنهان از دید، در بین روابط ما دیده شود؛ بعضی آفت ها را به واسطه شناختمان بد می دانیم و بعضی دیگر را به علت جهل، بد نمی دانیم و برای رفعش اقدامی نمی کنیم.

 رفاقت و همنشینی یکی از مهمترین عوامل موثر در بحث تربیتی انسان هاست و تاثیر مستقیم و بزرگی بر سعادت و شقاوت افراد دارد. از این رو لازم است برای امری به این اهمیت، آداب و اصول آن رعایت شود تا انسان ها به واسطه همنشینی با نیکان از آثار و برکات این همنشینی بهره ببرند.

تکبر

تکبر به این معنی که انسان خود را برتر از دیگران ببیند و در وجود خود حس کند از دیگران بهتر است یکی از رذایل اخلاقی است که جدای از بحث رفاقت، در همه شئون زندگی انسان تاثیر نامطلوب می گذارد. انسان متکبر حاضر نیست خود را در سطح دیگران ببیند و در معاشرت با دیگران، با افرادی که آن ها را کمتر از خود می بیند همنشینی نمی کند. از آن جایی که بیشتر مواردی که انسان متکبر در آن ها احساس برتری می کند موارد عینی و دنیایی هستند (پول، مقام، جایگاه اجتماعی، تحصیلات، زیبایی، خانواده و ...) متکبران همواره دنبال هممشینانی هستند که در این زمینه ها در سطح خودشان باشند و به این سبب از همنشینی با صاحب دلان و روشن ضمیران که عموما بهره و علاقه چندانی به مظاهر دنیایی ندارند بی بهره می شوند.

جویا نشدن حال

اقتضای مشغله های این زمانه آن است که انسان ها از حال هم بی خبر باشند مگر آن که نیازی به هم پیدا کنند یا تصادفا در مسیری یا مکانی همدیگر را ببینند. ویزگی یک رفاقت پایدار آن نیست که ملاقات ها تصادفی و یا از روی نیاز باشد بلکه رفیقان شفیق همواره جویای احوال هم هستند و یکدیگر را در خوشی و ناخوشی همراهی می کنند. رفقات هایی که در آن از از احوال هم جویا نشوند به جدایی می انجامد. اگر رفیقی دارید و بعد از مدتی دوری و بی خبری در دل خود احساس نیازی از احوالپرسی و جویا شدن از حالش نکردید در رفاقت خود شک کنید! 

خیر نرساندن

انسان هایی که خیر خود را به دیگران می رسانند بالاترین مرتبه را در بهشت دارند. خیر خواهی برای دیگران و خیر رساندن، معامله ای است که نتیجه آن روزی به خود انسان بر می گردد (بقره/272). در عالم رفاقت هم خیر رساندن به رفیق باعث می شود پیوند های دوستی عمیق تر و محکم تر شود و روزی که انسان به کمک و یاری دوست خود نیازمند است از خیر دیگران بهره مند شود.  

دست انداختن

شاید دست انداختن و استهزاء دیگران در جمع یکی از بهانه های شادی و مزاح باشد اما معمولا انسان ها از افرادی که دیگران را دست می اندازند و مسخره می کنند حذر می کنند و تمایلی به همنشینی با آن ها ندارند؛ چرا که ممکن است روزی سوژه مسخره و خندیدن جمع شوند. کسی که دیگران را دست می اندازد نباید انتظار دوستی راستین و واقعی داشته باشد. 

عیب جویی

کمتر انسانی پیدا می شود که در ظاهر یا باطن خود عیبی نداشته باشد اما آن چیزی که مثل موریانه پایه و اساس رفاقت را سست می کند جستجوی عیب در دیگران است. کسی که همیشه در پی یافتن عیوب دیگران است و دیگران را به واسطه عیوبشان سرزنش کند یا از او در غیابش به واسطه عیوبش بد گویی کند بدون دوست خواهد ماند. انسان اگر در دوستی و معاشرت خود فقط به دنبال افراد بدون عیب و نقص باشد دوستانش اندک می شوند. البته هر فردی از جهت خیر خواهی وظیفه دارد به برادرانش جهت رفع عیوبشان کمک کند ولی اینکه انسان دنبال یافتن عیوب در دیگران و بزرگنمایی ان ها باشد رفتاری است که نتیجه آن چیزی جز محرومیت از دوستی نخواهد بود.

+منبع برخی عبارات احادیث کتاب «دوستی در قرآن و حدیث» اثر آیت الله محمد محمدی ری شهری است